Müasir qiymətləndirmə siyasəti

Müasir qiymətləndirmə siyasəti

 

2009-cu il 13 yanvar tarixində Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti tərəfindən Az. Resp.-nın ümumi təhsil sistemində təhsil konsepsiyası təsdiq olunmuşdur.

 Qiymətləndirmə - uşaq haqqında hərtərəfli tam kompleks informasiyanın toplanması prosesidir. Təhsildə qiymətləndirmə təhsil prosesinin nailiyyətlərin müəyyən olumuş keyfiyyət səviyyəsinə uyğunluğunun obyektiv  , etibarlı vasitəylə ölçülməsidir.

1.                Ənənəvi qiymətləndirmədə qiymətləndirmə şagirdə qiymət yazmaq kimi qəbul olunurdu, şagird yalnız qiymət almaq xətrinə oxuyurdu.

Müasir qiymətləndirmədə qiymətləndirmə təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsinə yönəldilir və onu idarə edən vacib amil kimi meydana çıxır.

2.                Cari qiymətləndirmə formalizmə gətirib çıxarırdı. Müəllimim subyektiv rəyinə əsaslanırdı. Cari qiymətləndirmənin aradan qaldırılması məzmun standartlarının bütövlükdə mənimsənilməsinin və qiymətləndirmənin obyektivliyini təmin edir.

3.                Ənənəvi qiymətləndirmə tədris prosesinin yalnız müəyyən bir hissəsində tətbiq edilirdi. Müasir qiymətləndirmə tədris prosesinin bütün mərhələlərində tətbiq edilir.

4.                Ənənəvidə əsasən bilik səviyyəsi qiymətləndirilirdi . Müasir qiymətləndirmədə şagirdin nailiyyəti (qazanılan dəyərlər) qiymətləndirilir, inkişafı sistemli şəkildə izlənilir.

5.                Ənənəvidə qiymətləndirmə standartları mövcud deyildi. Müasir qiymətləndirmədə məzmun standartlarının mənimsənilməsi səviyyəsini ölçmək üçün qiymətləndirmə standartları müəyyənləşdirilmişdir.

 

3 cür qiymətləndirmə mövcuddur:

Beynəlxalq, Milli, Məktəbdaxili

 

 

Məktəbdaxili qiymətləndirmə

Diaqnostik-Fənn üzrə təlimin hər hansı bir mərhələsində şagirdin ilkin bilik və bacarıq səviyyəsinin qiymətləndirilməsi şəraitə görə təlim məqsədləri və strategiyalarında çevik dəyişikliklər aparılmasına imkan yaradır. Şagirdin maraq dairəsi , dünyagörüşü, yaşadığı mühit haqqında məlumat almağa imkan verir. Qiymətləndirməni həyata keçirmək üçün müxtəlif üsul və vasitələrdən istifadə olunur. Qiymətləndirmə üsulu dedikdə bu prosesin hansı formada həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. Qiymətləndirmə vasitəsi isə bu prosesdə istifadə olunan alətdir.

 Bilik və bacarıqları yoxlamaq üçün testləşdirmə qiymətləndirmə üsuludursa, test tapşırıqları qiymətləndirmə vasitəsidir. Qiymət rəqəmlə, sözlə,  simvolla yazıla bilər.

 

Diaqnostik qiymətləndirmədə istifadə olunan üsul və vasitələr:

Müsahibə; üsul

Söhbət; vasitə

Müşahidə; üsul

Tapşırıqlar; vasitə

Validiynlərlə və digər fənn müəllimləri ilə əməkdaşlıq; üsul

 

Qiymətləndirmə cədvəli

 

Qiymətləndirmənin növləri	Tədris ilində nə zaman aparılır və harada qeyd edilir	Üsullar	Vasitələr
Diaqnostik	Ilin əvvəlində , ortasında, axırında(şəxsi dəftər)	Müşahidə Müsahibə Tapşırıqvermə Validenlə əlaqə	Meyarlar cəd. Sorğu vərəqi Çalışma Söhbət
Formativ	Hər ay və bolmədə (mək. Kitab., partfolio )	Özünü qiymətlən Testlər Şifahi və yazılı təqdim	Sorğu vərəqi Şifahi bacarıqlar üçün qeyd vər. Test tapş. Meyar cədvəli
Summativ	Bölmənin sonu(k) Yarımilin sonu(b)	Test	Test tapşırıqları

 

 

 

Formativ qiymətləndirmə

Təlim prosesinin hər hansı mərhələsi üçün müəyyən olunmuş nəticələr əsasında şagirdin bilik və bacarıqlarının formalaşma səviyyəsinin qiymətləndirilməsidir. Formativ qiymətləndirmə müəyyən olumuş sxemlər üzrə aparılır. Tədris prosesinin düzgün istiqamətləndirilməsini və səmərəliliyini təmin edir. Şagirdin təlim ehtiyaclarının ödənilməsinə imkan yaradır. Şagirdin təlim sahəsində irəliləyişlərinin izlənilməsini təmin edir.

 

Formativ qiymətləndirmədə metod və vasitələr

 Müşahidə

Şagirdin şifahi cavabları

Şagirdin yazı işlərinin təhlili

Test tapşırıqlarının nəticələri

Ev tapşırığı

 

Formativ qiymətləndirmədə rubrik sxemləri

Rubruklər şagirdin fəaliyyətini müəyyən meyarlara əsasən qiymətləndirmə şkalasıdır. Rubriklər qiymətləndirmə zamanı şagirddən nəyin tələb olunacağını göstərir. Rubriklər nailiyyət səviyəsini sözlə təsvir edir və 2 əsas suala cavab verir:

1.                    Nə qiymətləndirilir

2.                    Nailiyyət səviyyələri necə ifadə olunur

Rubriklər 2 cür olur:

Holstik qiymətləndirmə (sürətli qiymətləndirmə)

Analitik rubrik (uzun müddət üçün)

 

Qiymətləndirmə sxemlərinin funksiyaları

Şagirddən tələb olunan bacarıqları və onların qiymətləndirilməsi mexanizmini təsvir edir. Şagird irəliləyişlərinin qiymətləndirilməsi üçün etibarlı məlumat bazası rolunu oynayır. Təlimnailiyyətləri barədə şagirdlərə, valideynlərə və maraqlı tərəflərə məlumat verilməsi təmin olunur.

 

 

  Holstik qiymətləndirmə

“Holstik” sözü latın mənşəlidir və ümumi, bütöv, tam deməkdir. Holstik qiymətləndirmə təlim prosesində məqsədlərə görə müəyyən olunmuş bacarıqların ayrı-ayrılıqda qiymətləndirilməsi yolu ilə şagirdin inkişaf səviyyəsinin qısa müddətdə ümumi şəkildə dəyərləndirilməsidir. Qısa müddət ərzində həyata keçirildiyi üçün bu qiymətləndirmə sürətli qiymətləndirmə adlanır.

 

Qruplar                             meyarlar	1	2	3	4	5
Müşahidəetmə Fikri dəqiq ifadə etmə Mətnqurma Sözlərdən nitqində istifadə etmə Əməkdaşlıq

 

 

Analitik qiymətləndirmə

 

Analitik qiymətləndirmə şagirdlər üçün nəzərdə tutulan konkret acarıqların müəyyən olunmuş uzun müddət ərzində ardıcıl izlənilməsi qiymətləndirməsidir.

1.    Analitik qiymətləndirmə əsasən sorğular və testlər əsasında aparılır.

2.    Şagirdlərin ayrı-ayrılıqda fəaliyyət sahələri üzrə qiymətləndirilməsini müəyyənləşdirir.

3.    Qiymətləndirmədə əsasən 4-5 ballıq şkaladan istifadə olunur

4.    Bu zaman şagirdin fəaliyyəti ardıcıl qiymətləndirilməkləonların nailiyyəti haqqında daha ətraflı informasiya verilir.

5.    Bu qiymətləndirmədə çox vaxt tələb olunur.

  

 

 

Oxu bacarığının qiymətləndirilməsi üzrə analitik qiymətləndirmə cədvəli

Aylar        fənn	ANA DİLİ
	oktyabr	noyabr	dekabr
Göstəricilər	Şagirdlərin sayı
əla
yaxşı
orta
Zəif

 

Şagirdin şəxsi qiymətləndirməsinin keyfiyyət üsulu

 

1.    Yazı və yoxlama işlərində konstruktiv qeydlər.

2.    Portfolio sistemi

3.    Verbal

4.    Qarşılıqlı qiymərləndirmə

5.    Özünü qiymətləndirmə

6.    Reytinqin çıxarılması

7.    Rənglərlə qiymətləndirmə

8.    Şəkillərlə qiymətləndirmə

9.    Emosional münasibətlər yolu ilə qiymətləndirmə

10.                      Meyar cədvəli

 

 

Summativ qiymətləndirmə

Təhsilin hər hansı bir mərhələsində şagirdin əldə etdikləri nailiyyətlərin qiymətidir. Summativ qiymətləndirmə məzmun standartının mənimsəmə səviyyəsinin etibarlı göstəricisidir.

             Summativ qiymətləndirmə

                                

                                     Tədris vahidi

 

Məzmun standartı          Yarımil            Summativ qiymətləndirmə

 

                                           İl

 

 

Summativ qiymətləndirmədə istifadə olunan metod və vasitələr

Şifahi təqdimat

Testlər

Nailiyyətlərin nümayişi

 

  Qiymətləndirmə standartları

Təhsilin müəyyən mərhələsində şagirdin nailiyyət səviyyəsinə qoyulan dövlət tələbidir. Təhsilinhər hansı bir mərhələsində müəyyən plunmuş səviyyə üzrə şagirdin yiyələnməli olduğu bilik və bacarıqların kəmiyyət (ballarla) və keyfiyyət göstəricisidir. Məzmun standartlarının reallaşma səviyyəsini şagirdin inkişafındakı dəyişmələri müəyyən edir.

 

  Qiymətləndirmə standartlarının komponentləri

                                             

                                               Qiymətləndirmə standartları

 

                    Bilik                                                                    fəaliyyət

                                                                                            

                                                                                    Fəaliyyətin göstəriciləri

 

                                                                        Vaxt və kəmiyyət      Keyfiyyət

 

                                                                                           Nailiyyət

 

 

Qiymətləndirmə standartları 4 səviyyədə müəyyən olunur:

1-aşağı

2

3

4-əla

Qiymətləndirmə vasitələri hazırlanarkən aşağıdakılar nəzərə alınır:

1-ci səviyyə suallar-20%

2-ci səviyyə suallar-30%

3-cü səviyyə suallar-30%

4-cü səviyyə suallar-20%

 

 

     Qiymətləndirmə qaydaları

 

Summativ qiymətləndirmə böyük və kiçik qiymətləndirmədən ibarətdir. K.S.Q əhs və bölmələrin sonunda 6 həftədən gec olmayaraq müəllim tərəfindən, B.S.Q isə yarımilin sonunda aparılır. K.s.q. vasitələri fənni tədris edən müəllin, b.s.q. vasitələri isə məktəb rəhbərliyinin təşkil etdiyi xüsusi komissiya tərəfindən hazırlanır. B.s.q. vasitələri fənnin məzmunundakı zəruri bilikləri əhatə etməklə daha çox tətbiqi bacarıqları yoxlamağa xidmət edir. Qiymətləndirmə vasitələrində həmin dərs ilindəki növbəti summativ qiymətləndirmə zamanı istifadəsinə yol verilmir. Bu vasitələr növbəti dərs illərində istifadə olunmaq məqsədilə məktəbin test bankına daxil edilir. K.s.q. keçirildiyi gün dərsdə iştirak edən şagirdlərin sinif jurnalında adının qarşısındakı xana diaqonalla 2 yerə ayrılır. Və onun surətində qiymət yazılır. Müəllim həmin şagirdlə növbəti 2 həftə ərzində summativ qiymətləndirmə aparır, nəticəni məxrəcdə yazır. Summativ qiymətləndirmədə iştirak edən şagirdlər üçün yeni qiymətləndirmə vasitəsi hazırlanır. B.s.q.-nin nəticəsinə görə ən çoxu 3 fəndən qeyri/kafi qiymət alan şagirdlər yay tədris tapşırıqları alürlar. B.s.q. aşağıdakı düstur üzrə hesablanır:

 

 

          kq(1)+kq(2)+......+kq(n)             40                                  60

Y=                                              x                       +  BSQ  x  

                        n                                   100                                100

 

 

Summativ qiymətləndirmə tapşırıqları 4 nailiyyət səviyyəsinə uyğun hazırlanır:

Tapşırıqların 10%-nə qədər düz cavab verən şagirdlər-1

20%-nə düz cavab verən -2

50%-nə düz cavab verən-3

80%-nə üz cavab verən -4

100%-nə düz cavab verən-5 qiymət alır.

Summativ qiymətləndirmə nəticələri 5 ballıq qiymət şkalası üzrə rəqəmlə ifadə olunur və qiymətlər jurnala yazılır. Validiynlərə qiymətlərin nəticələri haqqında məlumatlar mək. Kitabçaları vasitəsilə çatdırılır. BSQ nəticələri və şagird haqqında məktəb psixoloqunun qeydləri şagirdin şəxsi işində (portfoliosunda) əksini tapır . ilin sonunda şagirdə verilir.